W dniu 13 lutego 2025 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w sprawie C-472/23, dotyczącej interpretacji przepisów dyrektywy 2008/48/WE w kontekście umów o kredyt konsumencki. Sprawa ta została skierowana przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, który miał wątpliwości co do wykładni niektórych przepisów prawa unijnego w związku z toczącym się postępowaniem przeciwko bankowi.

Przedmiot sprawy:

Spółka Lexitor sp. z o.o. wniosła pozew przeciwko Alior Bank S.A., domagając się zwrotu odsetek i opłat pobranych na podstawie umowy kredytu konsumenckiego. Argumentowała, że bank naruszył obowiązki informacyjne wobec konsumenta, co powinno skutkować zastosowaniem sankcji kredytu darmowego przewidzianej w polskiej ustawie o kredycie konsumenckim. Wątpliwości sądu dotyczyły m.in. kwestii zawyżenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) oraz niejasnych warunków zmiany opłat w umowie.

Pytania prejudycjalne polskiego sądu:

1. Zawyżenie RRSO a obowiązek informacyjny: Czy w sytuacji, gdy część postanowień umowy kredytu konsumenckiego zostaje uznana za nieuczciwe, a podana przez kredytodawcę RRSO okazuje się wyższa niż byłaby bez tych postanowień, oznacza to naruszenie obowiązku informacyjnego określonego w art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48/WE?

2. Warunki zmiany opłat w umowie: Czy wystarczające jest, aby umowa kredytowa zawierała informacje o częstotliwości, sytuacjach i maksymalnym procencie możliwych podwyżek opłat, nawet jeśli konsument nie ma możliwości zweryfikowania tych okoliczności, a opłaty mogą zostać podwojone?

3. Proporcjonalność sankcji za naruszenie obowiązków informacyjnych: Czy przepisy krajowe przewidujące jednolitą sankcję za naruszenie obowiązków informacyjnych, polegającą na uczynieniu kredytu nieoprocentowanym i bezpłatnym, niezależnie od stopnia naruszenia i jego wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy, są zgodne z art. 23 dyrektywy 2008/48/WE?

Odpowiedzi TSUE:

1. Zawyżenie RRSO a obowiązek informacyjny: TSUE orzekł, że samo zawyżenie RRSO, wynikające z późniejszego uznania niektórych postanowień umowy za nieuczciwe, nie stanowi naruszenia obowiązku informacyjnego. RRSO oblicza się w momencie zawarcia umowy, zakładając jej obowiązywanie przez ustalony okres. Jeśli jednak RRSO nie odzwierciedla wszystkich kosztów kredytu, konsument może być pozbawiony możliwości pełnej oceny zakresu swojego zobowiązania.

2. Warunki zmiany opłat w umowie: Trybunał stwierdził, że umowa kredytowa musi jasno i zrozumiale określać warunki, w jakich mogą nastąpić zmiany opłat. Jeśli konsument nie jest w stanie zweryfikować okoliczności uzasadniających podwyżki ani ich wpływu na wysokość opłat, stanowi to naruszenie obowiązku informacyjnego. W takiej sytuacji konsument nie jest w stanie ocenić zakresu swojego zobowiązania.

3. Proporcjonalność sankcji za naruszenie obowiązków informacyjnych: TSUE uznał, że art. 23 dyrektywy 2008/48/WE nie sprzeciwia się przepisom krajowym przewidującym jednolitą sankcję za naruszenie obowiązków informacyjnych, polegającą na uczynieniu kredytu nieoprocentowanym i bezpłatnym. Taka sankcja może być uznana za proporcjonalną, nawet jeśli stopień naruszenia obowiązków informacyjnych oraz jego konsekwencje dla konsumenta różnią się w poszczególnych przypadkach.

Wyrok ten podkreśla znaczenie przejrzystości i rzetelności informacji udzielanych konsumentom przez instytucje finansowe oraz potwierdza możliwość stosowania surowych sankcji w przypadku naruszenia tych obowiązków.

Rzecznik Finansowy dr Michał Ziemiak z satysfakcją przyjął rozstrzygnięcie TSUE, uznając je za potwierdzenie stanowiska Rzecznika w sprawie SKD oraz ważny krok w kierunku zwiększania poziomu ochrony klientów na rynku finansowym.

Z kolei, jak podkreśla w komunikacie Związek Banków Polskich: TSUE potwierdził, że sankcji kredytu darmowego nie można stosować automatycznie. To do sądu krajowego należy ocena wagi naruszonych obowiązków przez kredytodawcę i ich wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy. Wyrok potwierdza słuszność i konieczność zmiany przepisów o nieproporcjonalnej sankcji kredytu darmowego w Polsce, które są obecnie instrumentalnie wykorzystywane przez parakancelarie, budujące biznes na sprawach konsumenckich.

Podsumowanie

Wyrok TSUE C-472/23 wzmacnia argumentację kredytobiorców w kwestii sankcji kredytu darmowego, o której pisaliśmy tutaj. W przypadku stwierdzenia błędnych zapisów w umowie kredytowej i naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim, banki nie będą miały prawa do naliczania odsetek, a kredytobiorcy mogą dochodzić zwrotu nadpłaconych kwot. Sankcja kredytu darmowego stanowi ochronę dla konsumentów i może wpłynąć na przyszłą praktykę orzeczniczą w Polsce. Wyrok ten daje kredytobiorcom nowe narzędzie do walki z nieuczciwymi praktykami banków, a jednocześnie zmusza banki do większej przejrzystości i zgodności z przepisami prawa.