W jaki sposób możemy dokonać działu spadku? Ile jest możliwych sposobów działu spadku?

Niezależnie od tego czy mamy do czynienia z umownym czy też z sądowym działem spadku, generalnie możemy wyróżnić trzy podstawowe sposoby przeprowadzenia działu spadku:

I. PODZIAŁ FIZYCZNY SPADKU

Podział fizyczny spadku oznacza podział spadku w naturze. Jeżeli majątek spadkowy składa się z wielu przedmiotów a przedmioty te można podzielić na części, wówczas ten sposób działu spadku powinien mieć zastosowanie.

Podział taki dokonywany jest pomiędzy wszystkich spadkobierców zgodnie z wielkością ich udziałów spadkowych.

Gdyby wartość przyznanego prawa spadkowego nie odpowiadałaby wielkości udziału danego spadkobiercy, wówczas możliwe jest zastosowanie tzw. dopłat.

Dopłaty mają na celu wyrównanie udziałów.

 

PRZYKŁAD: Jan i Szymon odziedziczyli spadek po ojcu w wysokości po ½ udziałów każdy z nich. W skład spadku wchodziła kawalerka o wartości 250 tys. zł i samochód o wartości 150 tys. zł. Wartość spadku to 400 tys. zł. Każdemu z nich przypada udział w tym majątku w wysokości po 200 tys. zł.

Jan i Szymon umówili się w ten sposób, że dokonają podziału spadku w naturze i w ten sposób Jan odziedziczy kawalerkę a Szymon samochód.

Ale, jako że wartość samochodu jest niższa (150 tys. zł) od wartości udziału spadkowego przysługującego Szymonowi (200 tys. zł), panowie umówili się, że Jan dopłaci Szymonowi kwotę 50 tys. zł, aby wyrównać jego udział spadkowy.

 

Podział spadku w naturze jawi się jako najbardziej sprawiedliwy, sugerowany przez ustawodawcę.

II. PRZEJĘCIE SPADKU

Często mamy jednak do czynienia z sytuacją, która powoduje, że podział spadku w naturze jest niemożliwy albo niewskazany. Jedną z przyczyn mogą być np. złe relacje pomiędzy spadkobiercami.

Wówczas możemy skorzystać z kolejnego sposobu, a mianowicie z tzw. przejęcia spadku.

Przejęcie spadku polega na przyznaniu całego spadku jednemu lub kilku spadkobiercom z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców.

Jeżeli wśród spadkobierców nie ma zgody co do tego, komu przyznać spadek, wówczas zadecyduje o tym sąd.

Sąd weźmie pod uwagę okoliczności sprawy, ale również interes społeczno-gospodarczy.

Orzecznictwo sądowe na przestrzeni lat wypracowało już ogólne reguły przyznawania majątku spadkowego konkretnemu spadkobiercy.

Przede wszystkim bierze się pod uwagę wielkość przysługującemu spadkobiercy udziału w spadku.

Spadkobierca dysponujący największym udziałem w spadku powinien mieć pierwszeństwo co do przyznania mu majątku spadkowego na własność z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców – stosownie do wielkości ich udziału.

Reguły tej sąd nie musi stosować bezwzględnie.

Jeżeli i taki sposób podziału spadku nie jest możliwy do przeprowadzenia w konkretnym przypadku, wtedy mamy kolejną możliwość.

III. PODZIAŁ CYWILNY SPADKU

Podział cywilny spadku polega na sprzedaży majątku spadkowego osobie trzeciej.

Następnie, sumę uzyskaną w wyniku takiej sprzedaży dzieli się pomiędzy spadkobierców zgodnie z wielkością ich udziałów.

 

 

PRZYKŁAD: Jan i Szymon odziedziczyli spadek po ojcu w wysokości po ½ udziałów każdy z nich. W skład spadku wchodziła kawalerka o wartości 250 tys. zł i samochód o wartości 150 tys. zł. Wartość spadku to 400 tys. zł. Każdemu z nich przypada udział w tym majątku w wysokości po 200 tys. zł.

Jan i Szymon od lat nie utrzymują ze sobą kontaktu.

Podział fizyczny spadku nie wchodził w grę, albowiem żaden z panów nie chciał i nie miał możliwości uiszczenia dopłaty na rzecz drugiego z nich.

Z tych samych względów nie wchodziło w grę przejęcie spadku z obowiązkiem spłaty.

W świetle okoliczności sprawy oraz z uwzględnieniem interesu społeczno-gospodarczego sąd zarządził podział cywilny spadku.

Po sprzedaży kawalerki oraz samochodu, sąd rozdzielił uzyskane środki pieniężne pomiędzy Jana i Szymona w stosunku do ich udziałów.

 

Podział cywilny spadku stanowi ostateczny sposób podziału majątku spadkowego.

Sąd stosuje ten sposób podziału w sytuacji, gdy:

• żądanie takie zgłoszą wszyscy spadkobiercy albo
• żaden ze spadkobierców nie zgadza się na przyznanie mu spadku w naturze a spadku tego nie da się podzielić.

Jak to wygląda w toku postępowania sądowego?

 

• sąd decydując o cywilnym podziale spadku wydaje w tym celu postanowienie nakazujące sprzedaż,

 

• sprzedaż odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania egzekucyjnego,

 

• na czas sprzedaży postępowanie o dział spadku ulega zawieszeniu,

 

• po sprzedaży sąd podejmuje zawieszone postępowanie i orzeka o podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży oraz o wszelkich – zgłoszonych – wzajemnych roszczeniach spadkobierców.

 

UWAGA!

Załóżmy, że w skład spadku wchodziła nieruchomość i nie udało się jej sprzedać, z uwagi na brak chętnych.

Czy możliwe jest zatem przejęcie przez spadkobiercę nieruchomości należącej do spadku, w przypadku, gdy jej sprzedaż w wyniku licytacji nie dojdzie do skutku?

TAK.

Jak orzekł Sąd Najwyższy – przejęcie takie jest możliwe przy odpowiednim stosowaniu przepisów o egzekucji z nieruchomości.

 

Na koniec warto podkreślić, iż sposoby przeprowadzania działu spadku mogą łączyć się ze sobą, mogą być wymieszane.

Ważne, by osiągnąć cel postępowania o dział spadku, czyli przejście określonych praw majątkowych na rzecz konkretnych spadkobierców i ustania pomiędzy nimi solidarnej odpowiedzialności za długi spadkowe.