Obliczanie należnego zachowku należy rozpocząć od ustalenia wysokości udziału spadkowego, który przypadałby osobie uprawnionej do zachowku przy dziedziczeniu ustawowym.

Należy zatem odnieść się do regulacji art. 931 i następnych Kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Co do zasady w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ spadku.

 

PRZYKŁAD: Spadkodawca miał dwójkę małoletnich dzieci oraz małżonka. Jedno z małoletnich dzieci nie otrzymało od spadkodawcy należnego mu zachowku ani w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, ani w żaden inny sposób. W takim przypadku udział spadkowy każdego z nich wynosi 1/3 całości spadku.

 

Gdy mamy już ustalony udział spadkowy osoby uprawnionej do zachowku, kolejnym krokiem będzie ustalenie, czy osobie uprawnionej należy się:
2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, czy też 1/2 wartości tego udziału.

 

 

UWAGA! 2/3 udziału należą się wtedy, gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni. 1/2 udziału należy się w każdym pozostałym przypadku.

 

Wracając do naszego przykładu – małoletniemu należy się 2/3 udziału spadkowego. Kolejnym krokiem będzie pomnożenie ustalonego udziału spadkowego przez tzw. substrat zachowku.

 

UWAGA! Substrat zachowku to czysta wartość spadku (aktywna pomniejszone o pasywa) + zapisy windykacyjne i darowizny doliczone do spadku.

 

W naszym przykładzie substrat zachowku to 180 tys. zł, a zatem:
1/3 x 2/3 = 2/9
2/9 x 180 tys. zł = 40 tys. zł
Wynik operacji mnożenia co do zasady wskazuje na wysokość należnego zachowku – a zatem w naszym przykładzie 40 tys. zł.

Przy czym, należy pamiętać, iż od tak określonego zachowku należy odjąć korzyści otrzymane od spadkodawcy, w szczególności: zapis windykacyjny, darowiznę, koszty wychowania i wykształcenia ogólnego i zawodowego, jeżeli koszty te przekraczają przeciętną miarę.