ZASADA: Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

 

Wyobraźmy sobie takie oto sytuację:

Jan zapisał w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego prawo użytkowania swojego czerwonego Porsche 911 koledze Grzegorzowi. Rok przed swoją śmiercią Jan sprzedał swój ulubiony samochód kolekcjonerowi aut ze Szwajcarii. Kolekcjoner zapłacił Janowi znacznie więcej niż Jan oczekiwał. Jan zupełnie zapomniał, że sporządzając testament w formie aktu notarialnego prawo użytkowania tego samochodu zapisał na rzecz Grzegorza. Niedługo potem Jan niespodziewanie zmarł. Śmierć Jana spowodowała tzw. otwarcie spadku. W chwili otwarcia spadku samochód Jana należał do kolekcjonera aut ze Szwajcarii. W takiej sytuacji Grzegorz nie nabył prawa do użytkowania auta, a zapis windykacyjny zamieszczony w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego stał się bezskuteczny.

Jan zapisał w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego prawo użytkowania swojego czerwonego Porsche 911 koledze Grzegorzowi. Rok przed swoją śmiercią Jan sprzedał swój ulubiony samochód kolekcjonerowi aut ze Szwajcarii. Kolekcjoner zapłacił Janowi znacznie więcej niż Jan oczekiwał. Jan zupełnie zapomniał, że sporządzając testament w formie aktu notarialnego prawo użytkowania tego samochodu zapisał na rzecz Grzegorza. Niedługo potem Jan niespodziewanie zmarł. Śmierć Jana spowodowała tzw. otwarcie spadku. W chwili otwarcia spadku samochód Jana należał do kolekcjonera aut ze Szwajcarii. W takiej sytuacji Grzegorz nie nabył prawa do użytkowania auta, a zapis windykacyjny zamieszczony w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego stał się bezskuteczny.

 

ZASADA: Jeżeli przedmiotem zapisu windykacyjnego jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

 

Opierając się na powyższych przykładach, delikatnie je modyfikując, wyobraźmy sobie takie oto sytuacje:

Jan zapisał w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego prawo użytkowania swojego czerwonego Porsche 911 koledze Grzegorzowi. Rok przed swoją śmiercią Jan sprzedał swój ulubiony samochód kolekcjonerowi aut ze Szwajcarii. Kolekcjoner zapłacił Janowi znacznie więcej niż Jan oczekiwał. Jan zupełnie zapomniał, że sporządzając testament w formie aktu notarialnego prawo użytkowania tego samochodu zapisał na rzecz Grzegorza. Niedługo potem Jan niespodziewanie zmarł. Śmierć Jana spowodowała tzw. otwarcie spadku. W chwili otwarcia spadku samochód Jana należał do kolekcjonera aut ze Szwajcarii. W takiej sytuacji Grzegorz nie nabył prawa do użytkowania auta, a zapis windykacyjny zamieszczony w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego stał się bezskuteczny.

Jan zapisał w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego służebność przechodu przez działkę budowlaną koledze Szymonowi. Kolega Szymon kupił działkę obok Jana i umówili się, że jak już tam zamieszkają i będą sąsiadami to Jan umożliwi Szymonowi przechodzenie przez jego działkę do pobliskiego lasu. Rok przed swoją śmiercią Jan zawarł w formie aktu notarialnego przedwstępną umowę sprzedaży działki na niezwykle atrakcyjnych warunkach i otrzymał pokaźny zadatek. Jan zupełnie zapomniał, że sporządzając testament w formie aktu notarialnego zapisał na tej działce służebność przechodu na rzecz Szymona. Niedługo potem Jan niespodziewanie zmarł. Śmierć Jana spowodowała tzw. otwarcie spadku. Co prawda nie doszło do zawarcia ostatecznej umowy sprzedaży, ale w chwili otwarcia spadku Jan był zobowiązany do jej zawarcia, a co za tym idzie było zobowiązany do zbycia tej działki. W takiej sytuacji Szymon nie będzie miał możliwości przechodu przez działkę, a zapis windykacyjny zamieszczony w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego stał się bezskuteczny.

Użytkowanie to prawo do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków.

Służebności to prawa, które ograniczają własność nieruchomości (wyróżniamy służebności gruntowe, osobiste i przesyłu).

Przyjmuje się, iż wyżej wymienione zasady mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie można ich zmieniać wolą testatora.

Podsumowując, przedmiotem zapisu windykacyjnego nienależącym do spadkodawcy w chwili otwarcia spadku jest taka rzecz, której własność nie przysługuje spadkodawcy w chwili jego śmierci, albo takie prawo, które w chwili śmierci spadkodawcy nie zalicza się do jego majątku.

Z kolei, przedmiotem zapisu windykacyjnego, który w chwili swej śmierci spadkodawca zobowiązany był zbyć w rozumieniu komentowanego przepisu, jest taka rzecz lub prawo, które w chwili otwarcia spadku były przedmiotem ważnego stosunku prawnego, w którego treści mieścił się obowiązek przeniesienia własności tej rzeczy lub przeniesienia prawa na inny podmiot.

Jest to sytuacja, w której osoba trzecia ma względem spadkodawcy roszczenie o przeniesienie własności danej rzeczy lub przeniesienie prawa. Roszczenie takie nie musi być wymagalne w chwili otwarcia spadku.

Wyrażane jest zapatrywanie, że w przypadku gdy do spadkodawcy według stanu na moment otwarcia spadku należał tylko udział w prawie własności rzeczy lub innym majątkowym prawie zbywalnym objętym zapisem windykacyjnym, to zapis taki jest skuteczny co do tego udziału.