To następny cios wymierzony przez TSUE na rzecz banków. W dniu 8 maja 2024 roku, w sprawie o sygn. C-424/22 dot. Santander Bank Polska S.A., Trybunał odniósł się do kwestii podnoszenia przez banki zarzutu zatrzymania w sprawach frankowych i orzekł, że zarzut ten jest niedopuszczalny, jeżeli miałby pozbawić konsumenta uzyskania zasądzonych świadczeń.

Czego dotyczyła sprawa C-424/22?

W dniu 17 października 2008 r. WN i jego rodzice zawarli z Santander Bankiem Polska umowę kredytu hipotecznego na okres 360 miesięcy, indeksowanego do franka szwajcarskiego (CHF) i opiewającego na kwotę 230 000 PLN (złotych) (około 52 404 EUR), wraz z odsetkami według zmiennej stopy procentowej. Warunki tej umowy przewidywały, że raty tego kredytu płatne miały być w złotych po uprzednim przeliczeniu ich według kursu sprzedaży dewiz dla franka szwajcarskiego obowiązującego zgodnie z tabelą kursów w Santander Banku Polska w dniu spłaty danej raty. W następstwie zawarcia aneksu do tej umowy w dniu 25 czerwca 2012 r. WN i jego rodzice uzyskali możliwość zapłaty owych miesięcznych rat kredytu bezpośrednio we frankach szwajcarskich.

W toku procesu sądowego Santander Bank Polska podniósł zarzut zatrzymania.

Czym jest prawo zatrzymania?

Zgodnie z art. 496 Kodeksu cywilnego: „Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot”.

Jeszcze do niedawna zarzut zatrzymania był podnoszony przez banki, aby przede wszystkim pozbawić konsumenta odsetek ustawowych za opóźnienie, które na skutek długiego procesu sądowego mogą być znaczące.

Co twierdzi sąd odsyłający w sprawie C-424/22: Sąd Okręgowy w Krakowie?

Sąd odsyłający wyjaśnia, że w związku z wykonaniem tego prawa zatrzymania dany konsument nie otrzyma zwrotu świadczeń, które uiścił tej instytucji bankowej na podstawie nieuczciwego warunku umownego, dopóki nie zaofiaruje zwrotu całości świadczenia wzajemnego, które zostało mu przez bank wypłacone, i że nie ma znaczenia w tym względzie, czy i w jakim zakresie dany kredyt został już spłacony przez tego konsumenta. Sąd ten uważa, że konsument może mieć trudności ze zgromadzeniem kwot niezbędnych do zwrotu lub zabezpieczenia zwrotu świadczenia należnego tej instytucji, ponieważ umowy kredytu hipotecznego dotyczą wysokich kwot i są zawierane w perspektywie średnio- lub długoterminowej.

Z tego względu Sąd Okręgowy w Krakowie uważa, że uwzględnienie zarzutu zatrzymania w sprawach dotyczących wierzytelności wynikających z umów kredytu powoduje nadmierne obciążenie dla zainteresowanych konsumentów i budzi poważne wątpliwości zarówno w świetle zasady, zgodnie z którą nieuczciwe warunki umowne nie wiążą konsumenta, jak i zasady skutecznej ochrony konsumenta.

W zakresie, w jakim w przypadku stosowania takich warunków umownych podstawową sankcją jest spoczywający na danym przedsiębiorcy obowiązek zwrotu świadczenia i korzyści, które uzyskał ze szkodą dla konsumenta na podstawie tych warunków, sąd ten uważa, że skuteczność tej sankcji byłaby zagrożona, gdyby przyjąć, iż zarzut zatrzymania pozwoliłby na odroczenie realizacji skutku restytucyjnego związanego ze stwierdzeniem nieuczciwego charakteru wspomnianych warunków.

Sąd Okręgowy w Krakowie zauważa, że z uwagi na fakt, iż prawo zatrzymania dotyczy całości świadczenia, którego zwrotu żąda instytucja bankowa, bez uwzględnienia kwot zwróconych przez konsumenta z tytułu danej umowy, konsument nie może liczyć na szybkie wykonanie zapadłego wyroku na jego korzyść, a ponadto powinien zgromadzić znaczną kwotę odpowiadającą pożyczonemu kapitałowi lub przynajmniej zagwarantować jej zwrot, przy czym w niektórych przypadkach kwota ta może być wyższa od kwoty pozostałej do zapłaty z tytułu danej pożyczki. Tymczasem zdaniem tego sądu takie skutki wykonania prawa zatrzymania są niezgodne z celem ochrony konsumentów realizowanym przez dyrektywę 93/13.

Ponadto sąd ten zauważa, że instytucje bankowe dysponują innymi środkami w celu zagwarantowania spłaty kwot, które uważają za należne od konsumentów, takimi jak zarzut potrącenia lub zabezpieczenie wierzytelności przez ustanowienie nowej hipoteki na nieruchomości, na której wcześniej już ustanowiono hipotekę zabezpieczającą nieważną umowę kredytu.

Sąd odsyłający podkreśla, że powołanie się przez instytucję bankową na prawo zatrzymania skutkuje również ustaniem stanu opóźnienia tej instytucji, wobec czego zainteresowany konsument traci prawo do odsetek za opóźnienie. Sąd ten wyjaśnia, że w zależności od stanowiska przyjętego przez sąd krajowy rozpoznający sprawę ów stan opóźnienia ustaje albo całkowicie (w przypadku, gdy zarzut zatrzymania miałby skutek wsteczny), albo w chwili, gdy wspomniana instytucja powołuje się na prawo zatrzymania (vide pkt 15-20 orzeczenia TSUE z 8.05.2024 r., curia.europa.eu).

Co stwierdził TSUE w sprawie C-424/22?

Przede wszystkim TSUE przypomniał, że odpowiedź na pytania sądu odsyłające da się ustalić z wcześniejszych orzeczeń Trybunału.

Jednocześnie Trybunał podkreślił, że:

• „Skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby konsumenci ci, powołując się na prawa, które wywodzą z tej dyrektywy, byli narażeni na ryzyko nieotrzymania odsetek za opóźnienie od kwot, które powinny im zostać zwrócone ze względu na nieważność takiej umowy od momentu upływu terminu nałożonego na przedsiębiorcę do wykonania świadczenia, po tym jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu tych kwot”.
• „W konsekwencji, skoro w przypadku skutecznego powołania się na prawo zatrzymania Santander Banku Polska stan opóźnienia tej instytucji bankowej ustałby, w związku z czym WN utraciłby w całości albo w części prawo do otrzymania odsetek za zwłokę od momentu wezwania do usunięcia uchybienia skierowanego do tej instytucji, należy stwierdzić, że dopuszczenie takiej możliwości zagrażałoby zarówno skuteczności ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13, jak i osiągnięciu zamierzonego przez nią skutku odstraszającego”.

Podsumowanie

Postanowienie TSUE w sprawie C-424/22 potwierdza korzystne dla konsumentów orzecznictwo Trybunału w przedmiocie zarzutu zatrzymania podnoszonego przez banki.

Zarzut ten jest chybiony i narusza dyrektywę 93/13.

Postanowienie TSUE wzmacnia pozycję frankowiczów w toku procesów sądowych, w których banki nagminnie podnoszą zarzut zatrzymania.

Frankowicze oprócz roszczenia głównego winni także otrzymać odsetki ustawowe za opóźnienie i to liczone od terminu wskazanego w przedsądowym wezwaniu do zapłaty.

Wciąż sporo frankowiczów nie skierowało sprawy do sądu. W świetle ostatnich orzeczeń TSUE – nie ma na co czekać i warto rozpocząć batalię z bankiem. Orzecznictwo jest po stronie frankowiczów.

Zapraszamy do kontaktu. Sprawdź czy możemy Ci pomóc w sprawie Twojej umowy kredytu.

Tutaj pisaliśmy o poprzednich korzystnych orzeczeniach TSUE.