CO TO JEST UMOWA  O ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA?

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest jedyną umową dotyczącą spadku po osobie żyjącej – dopuszczalną na gruncie przepisów Kodeksu Cywilnego – którą przyszły spadkodawca może zawrzeć ze spadkobiercą ustawowym za swojego życia.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia nazywana jest także umową o spadek po osobie żyjącej albo negatywną umową o dziedziczenie.

W drodze umowy o zrzeczenie się dziedziczenia potencjalny spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia ustawowego po przyszłym spadkodawcy.

Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje także zstępnych zrzekającego się (dzieci, wnuki, itd.), chyba że w umowie postanowiono inaczej.

 

ALE.

Jeżeli umowę o zrzeczenie się dziedziczenia zawiera małżonek spadkodawcy, wówczas umowa ta nie obejmuje ich dzieci.

 

Zrzekający się dziedziczenia jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (ale nadal może dziedziczyć na podstawie testamentu).

A zatem, umowa o zrzeczenie się dziedziczenia dotyczy tylko i wyłącznie spadkobierców ustawowych oraz tylko i wyłącznie dziedziczenia ustawowego.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Umowa może zostać zawarta przez pełnomocnika, który musi legitymować się pełnomocnictwem szczególnym w formie aktu notarialnego. Pełnomocnik może reprezentować zarówno spadkobiercę ustawowego, jak i spadkodawcę lub nawet obie strony mogą być reprezentowane przez pełnomocników.

Dzięki tej umowie spadkodawca ma wpływ na porządek dziedziczenia ustawowego, które nastąpi po jego śmierci – może swobodnie zmodyfikować krąg spadkobierców ustawowych oraz osób uprawnionych do zachowku, gdyż umowa ta wyłącza możliwość dziedziczenia ustawowego, ale również możliwość ubiegania się o potencjalny zachowek.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia często łączy się z innymi umowami, np. z umową darowizny.

Przyszły spadkodawca może zawrzeć ze swoim potencjalnym spadkobiercą ustawowym umowę darowizny oraz umowę o zrzeczenie się dziedziczenia, jako że zaspokoił go za swojego życia i chce by pozostały majątek odziedziczył ktoś inny.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest ważna bez względu na to, jak długi czas upłynął od jej zawarcia do daty śmierci spadkodawcy.

 

ODWOŁANIE UMOWY ZRZECZENIA SIĘ DZIEDZICZENIA

Zarówno zawarcie, jak i odwołanie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia musi nastąpić w formie aktu notarialnego.

Odwołanie tej umowy w jakiejkolwiek innej formie pozostanie nieskuteczne.

Odwołanie umowy powinno zostać zawarte pomiędzy tymi samymi stronami.

Jeżeli spadkobierca ustawowy zmarł przed spadkodawcą, a umowa o zrzeczenie się dziedziczenia wyłączała od dziedziczenia także zstępnych zmarłego spadkobiercy ustawowego, wówczas Ci zstępni mogą być stroną umowy o uchylenie się zrzeczenia dziedziczenia.

 

UMOWA O ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA A TESTAMENT

Spadkobierca ustawowy, który zawarł ze spadkodawcą umowę o zrzeczenie się dziedziczenia zostaje wyłączony od dziedziczenia ustawowego, ale może dziedziczyć na podstawie testamentu.

Na rzecz takiego spadkobiercy ustawowego spadkodawca – w testamencie – może uczynić zapis zwykły, zapis windykacyjny, polecenie, itd. Może uczynić go jednym ze spadkobierców testamentowych.

Natomiast, umowa, na podstawie której dany spadkobierca ustawowy zrzeka się dziedziczenia testamentowego jest nieważna.

Nie jest także możliwe zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia przez spadkobiercę testamentowego.

 

UMOWA O ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA A ZACHOWEK

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia pozbawia spadkobiercę ustawowego możliwości ubiegania się o zachowek.

Spadkobierca ustawowy traci zatem prawo do zachowku.

Jednocześnie, dopuszczalne jest zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia tylko w zakresie zrzeczenia się prawa do zachowku, pozostawiając możliwość dziedziczenia ustawowego (jest to pogląd, który przeważa w orzecznictwie, aczkolwiek istnieją również poglądy opowiadające się za niedopuszczalnością takiego częściowego zrzeczenia się dziedziczenia).

 

ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA NA RZECZ INNEJ OSOBY

Problematyka zrzeczenia się dziedziczenia na rzecz innej osoby wywołuje w orzecznictwie sporo niejasności.

Co do zasady nie możemy zrzec się spadku na czyjąś rzecz. Nieskuteczne będzie zatem zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia na rzecz innej osoby.

Przyszły spadkodawca, jeżeli chce powołać określoną osobę do dziedziczenia – czyni to w testamencie.

ALE.

Możemy w umowie o zrzeczenie się dziedziczenia zawrzeć warunek, iż umowa ta będzie skuteczna jeżeli do dziedziczenia po spadkodawcy dojdzie określona osoba.

 

UMOWA ZRZECZENIA SIĘ DZIEDZICZENIA A DŁUGI

Wierzyciele spadkobiercy ustawowego, który poprzez umowę zawartą ze spadkodawcą za jego życia, zrzeka się dziedziczenia po nim, nie mogą żądać uznania tej umowy za bezskuteczną, ani też za nieważną.

Jest to zatem rozwiązanie korzystne dla spadkobiercy ustawowego, który posiada jakiekolwiek długi.

 

UMOWA O ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA POD WARUNKIEM

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może być uzależniona od spełnienia określonego warunku.

Warunek winien zostać spełniony do chwili śmierci spadkodawcy, a także być zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego.

 

UMOWA ZRZECZENIA SIĘ CZĘŚCI SPADKU

Kwestia zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia co do części spadku wywołuje spory zarówno w doktrynie prawa, jak i w orzecznictwie. Nie jest ona wykluczona, ale może spowodować liczne problemy prawne.

Jak już wyżej wspomniano, możliwe jest zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia, obejmującej zrzeczenie się prawa do zachowku.

W pozostałych przypadkach – np. w sytuacji zawarcia umowy o zrzeczenie się wyodrębnionej części spadku, czy też pojedynczych przedmiotów spadkowych – najprawdopodobniej umowa taka zostanie uznana za umowę nieważną.

 

ZAWARCIE UMOWY O ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA W IMIENIU MAŁOLETNIEGO

Zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia w imieniu dziecka jest uważane za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, a zatem aby ją skutecznie zawrzeć – przedstawiciel ustawowy małoletniego – winien uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na zawarcie takiej umowy.

Gdy taką umowę zamierza zawrzeć rodzic z jednym ze swoich dzieci – wówczas rodzice nie mogą tego dziecka reprezentować i konieczne jest ustanowienie kuratora reprezentującego dziecko. Kuratora ustanawia sąd opiekuńczy.